KATARZYNA JAGIELLONKA
Patronka Szkoły Polskiej przy Ambasadzie RP w Sztokholmie
Wybór patrona szkoły jest sprawą wielkiej wagi. Nadanie imienia szkole sprawia, że zyskuje ona swoją tożsamość, która wyróżnia ją spośród innych szkół.
15 stycznia 2015 r. Pani Minister Edukacji Narodowej podpisała zarządzenie w sprawie nadania Szkoła Polska przy Ambasadzie RP w Sztokholmie – imienia Katarzyny Jagiellonki.
Katarzyna Jagiellonka była córką Zygmunta I Starego i Bony Sforza d`Aragona, urodziła się 1 listopada 1526 r. na Wawelu w Krakowie.
Była najmłodszą córką królewskiej pary. Zdobyła staranne wykształcenie. Została wydana za mąż za Jana III Wazę, księcia Finlandii. Małżeństwo zostało zaaranżowane przez jej brata – Zygmunta II Augusta, króla Polski.
Niestety, ówczesny król Szwecji i przyrodni brat przyszłego męża Katarzyny, Eryk XIV Waza, ostatecznie zakazał zawarcia tego małżeństwa. Mimo tego, 4 października 1562 r. w Wilnie, odbył się ślub. Wesele trwało tylko siedem dni, ze względu na fakt złamania zakazu szwedzkiego króla.
W kilka miesięcy później, do Turku, gdzie przebywali nowożeńcy, przybyli posłańcy z listem od Eryka XIV. Król rozkazał książęcej parze natychmiastowy przyjazd do Sztokholmu. Jan III nie chciał wykonać rozkazu, lecz za namową żony zgodził się na opuszczenie szturmowanego przez żołnierzy Eryka XIV zamku w Turku. Małżeństwo udało się do Sztokholmu, skąd później książęca para została przewieziona do zamku w Gripsholm i tam uwięziona.
To właśnie wtedy Katarzyna Jagiellonka pokazała niezłomność charakteru oraz wierność małżeńską. Nie skorzystała z propozycji Eryka XIV, który zaproponował jej opuszczenia męża i powrót do Polski.
Wydarzeniem, które przeszło do historii, jest niewątpliwie scena, kiedy Katarzyna Jagiellonka odpowiadała sekretarzowi Eryka XIV, Jöranowi Perssonowi, podając swą ślubną obrączkę i w odpowiedzi na propozycję króla, każe mu przeczytać napis: „Nemi nisi mors” („Nic prócz śmierci nas nie rozłączy”).
Tym samym zgodziła się na dzielenie losu więźnia wraz ze swym mężem. W jednej komnacie para spędziła cztery lata. W tym czasie na świat przyszło dwoje ich dzieci – Izabela Waza (1564-1566) oraz przyszły król Polski i Szwecji – Zygmunt III Waza (1566-1632).
Kiedy w Sztokholmie wybuchł bunt arystokracji, przeciw władzy Eryka XIV i ujawniono jego chorobę psychiczną, Katarzyna i Jan III zostali uwolnieni z zamku w Gripsholm. Po pewnym czasie zostali koronowani na władców Szwecji.
Koronacja odbyła się 10 lipca 1569 r. w katedrze w Uppsali. Duży wpływ na taki rozwój wydarzeń miał szlachetny charakter i ofiarna miłość Katarzyny, jak podkreślają polskie i szwedzkie źródła historyczne.
W ciągu 15 lat panowania, Katarzyna Jagiellonka znacznie przyczyniła się do rozwoju renesansu na ziemiach szwedzkich.
Wniosła do rodziny oraz nowego kraju zamieszkania zasady tolerancji. Sama będąc katoliczką sprowadziła do Szwecji Jezuitów. Jej małżonek Jan interesował się katolicyzmem. Pertraktował, już jako król, z papieżem o warunkach powrotu kościoła szwedzkiego na katolicyzm. Córka Anna mocno związana z ojcem, została wychowana w wierze protestanckiej. Natomiast syn, przyszły król Zygmunt III pozostał katolikiem.
Królowa, w porozumieniu z protestanckim biskupem Petri, wprowadziła w życie, zapomniany obrzęd obchodów Dnia Św. Łucji w dniu 13 grudnia. Zwyczaje związane z tym świętem szybko rozpowszechniły się w całym państwie i trwają do dnia dzisiejszego.
Katarzyna dbała o staranne wykształcenie swoich dzieci, również córki Eryka XIV, Sigrid. Szwedzkie źródła podkreślają także jej zaangażowanie w pomaganie biednym i chorym.
W podziękowaniu za miłość i wierność żony, Jan III wybudował dla niej rezydencję, która dziś jest jednym ze znaków rozpoznawalnych Sztokholmu – zamek Drottningholm. Na terenie Szwecji pozostało wiele miejsc związanych z obecnością Katarzyny Jagiellonki: Vadstena, Eskilstuna, Svartsjö, Uppsala, Zamek Tre Kronor w Sztokholmie, Gripsholm.
Katarzyna Jagiellonka do końca życia utożsamiała się z polską kulturą, o czym świadczy zachowana korespondencja między nią, a jej siostrą Anna Jagiellonką.
Po śmierci królowej, Jan III Waza umieścił nad jej sarkofagiem obraz przedstawiający Wawel, co może być symbolem tęsknoty za Polską.
Córka Katarzyny, Anna Wazówna, doceniła miłość matki do Polski i pod koniec XVI wieku przybyła z orszakiem Zygmunta III Wazy do Krakowa. Potem wielokrotnie wracała do Szwecji, aż w końcu osiedliła się na stałe w Polsce. Grób Anny znajduje się w Toruniu.
Królowa Katarzyna zmarła 16 września 1583 r. i została pochowana w katedrze w Uppsali, gdzie spoczywa obok innych szwedzkich władców.
Jej życie może być wzorem dla Polaków żyjących na emigracji. Ważne jest, aby by nie tracić kontaktu z Polską, zachować tożsamość narodową i nie ulegać przeciwnościom losu.
